پروفسور یوسف ثبوتی

زمین در زیر بار جمعیت و مصرف

چکیده

دانشها و تکنولوژی هائی که امروزه در سرتاسر جهان بکار گرفته می شود بیشتر در دویست سیصد سال گذشته به وجود آمده و با سرعت هرچه بیشتر گسترش می یابد. موهبت بزرگی است. انسان های بیشتری به آن دسترسی دارند و راحت تر و طوالنی تر زندگی می کنند. ولی جمعیت و مصرف را نیز افزایش داده است و همراه خود چالشها و آسیبهای فراوان نیز آورده است. آنچه در سیصد سال گذشته، به ویژه در یک صد سال گذشته، و بیشتر از همه در سی سال گذشته، توسط انسان انجام گرفته روی زمین اثر بزرگ مقیاس گذاشته است، اثری که با نیروهای موجود در منظومه شمسی برابری می کند و شاید موثرتر از آن ها نیز هست. چرا که اثرات نیروهای موجود در منظومه شمسی در بازه های زمانی یکصد هزار و چند صد هزار و چند هزارمیلیون ساله خود را نشان می دهند، در صورتی که اثر انسان خود را در چند ده سال نشان داده است. دانش نو، تکنولوژی نوع آفریده و تکنولوژی نو به زیستن و خوش زیستن را به انسان هدیه کرده است. جمعیت یک میلیارد نفری یکصد سال پیش که همه پَر وزن بودند و هر ده دوازده نفرشان در زیر یک سقف محقر بدون آب و برق و گاز در درون خانه و بدون ماشین و هواپیما زندگی می کردند به 7.5 میلیارد نفر پُر وزن که هر دو سه نفرشان مسکن مجهز به آب و برق و گاز و فاضالب در داخل ساختمان می خواهند رسیده است. انسان امروز در سراسر دنیا از حد خوردن و نوشیدن و پوشیدن در حد نمردن دیروز به آنچه که امروز می بینیم رسیده است. انسان اوروز انتظار دارد هر دو سه نفر شان سرپناه مستقل با آب و فاضالب و برق و گاز در داخل خانه داشته باشند ، در طول چند ساعت سرتاسر دنیا را زیر پا بگذارند. یا مالالتجاره در اندازه ای صدها میلیون تن یعنی در حد و حجم یک کوه از یک طرف دنیا به طرف دیگر آن منتقل کنند. همه این رخدادها به انرژی دارد و بخش بزرگ این نیاز از زغال سنگ و نفت و گازی که از میلیون ها سال پیش در اعماق زمینها و دریاها مدفون بوده تأمین می شود. سوختهای فسیلی سوزانده شده به صورت کربن دی اکسید به هوا و آب اقیانوس ها داده می ش ود. و تازه متوجه می شویم که در چند سال و چند ده سال آینده نه فقط ما انسانها، بلکه گیاه و حیوان و میکروارگانیسم ها نخواهیم توانست این روند را ادامه دهیم.

پروفسور پیر لنا

Youth and climate change, which perspectives?

مهندس حسین آبسالان

رویکرد مشارکتی در احیاء اکوسیستم بیابانی پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم

چکیده

مشاهده وضعیت کنونی سرزمین تخریب‌شده و زخمی اکوسیستمهای طبیعی کشور بنظر می‌رسد به عاد ت تبدیل شده و به آثارهای زیست محیطی، اقتصادی و در نهایت تنش‌های اجتماعی و امنیتی تخریب سرزمین بی توجه و بی تفاوت گشته‌ایم. در حالی که تمام مستندا ت اعم از خاطرات سفرنامه ها، عکس‌ها وتصاویر هوایی اثرهای بجا مانده از گیاهان و جانوران و بهره برداری گذشتگان این سرزمین حکایت از وجود اکوسیتمهای طبیعی منحصر بفردی از لحاظ غنای تنوع و تراکم زیستی تا تامین کننده اقتصاد هزاران روستا بود و خبری از این همه سیل و گردوخاک نبود. ولی اکنون آن فوای د و نعمت‌های رایگان اکوسیستم ها بخصوص اکوسیستم های مرتعی بیابان تبدیل به معضل اساسی گردیده است و سازمان‌های مختلف عاجز از احیا آن اکوسیست م‌ها، آن‌هم با بکارگیری روش‌های هزینه بر و صرف زمان برای اکوسیستم ها خصوصا اکوسیستم های بیابانی با عملیاتی هچون تاغ کاری و کاشت گیاهان غیر ب ومی در برابر سرعت تخریب و نابودی سرزمین قطره ای از دریا بوده است. در این سخنرانی چگونگی احیا یک اکوسیستم بیابانی تخریب شده به نام پناهگاه ح یات وحش میاندشت شرح داده می‌شود.

دکتر مرتضی مظفری

چکیده

سرزمین ایران در منطقه ای با شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک قرار دارد و بیشتر دریاچه‌های داخلی آن در فروافتادگی‌های زمین‌ساختی جوان جای گرفته‌اند. دریاچه‌های دائمی ایران بیشتر در بخش‌های پربارش‌تر (مانند نواحی شمال باختری و جنوب باختری) ایجاد شده اند و دریاچه‌های فصلی آن نیز در نواحی خشک و صحرایی شکل گرفته‌اند. در دهه‌های گذشته بیشتر دریاچه‌های کشور با بحران کم آبی و یا خشکی روبرو شده‌اند. خشک شدن دریاچه‌های بختگان، طشک، مهارلو، هامون و کافتر و همچنین قرار گرفتن دریاچه ارومیه در آستانه مرگ کامل، مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را به همراه داشته است. شور شدن سفره‌های آب‌زیرزمینی، نابودی گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی، ایجاد طوفان‌های شن و نمک و همچنین پیدایش بیماری‌های پوستی و تنفسی از جمله بازخوردهای خشک شدن این دریاچه‌ها بوده است. از تغییرات اقلیمی (افزایش دما و کاهش بارش) و فعالیت‌های انسانی (مانند سدسازی، رشد جمعیت و افزایش تقاضای آب در بخش خانگی، برداشت بیش از حد مجاز از آب‌های سطحی و زیرزمینی در نتیجه گسترش کشاورزی و صنعت، تغییر کابری زمین و افزایش فرسایش خاک و بار رسوبی وارد شده به دریاچه) به عنوان عوامل اصلی کاهش سطح آب دریاچه‌ها یاد شده است. در این پژوهش ضمن بررسی شرایط کنونی مهمترین دریاچه‌های کشور، نقش دلایل اقلیمی و انسانی در خشکیدن آنها نیز ارزیابی شده است. در برخی حوضه‌ها، خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی به کمک شاخص‌های بارش و رواناب استاندارد شده تعیین گردیده است. در ادامه، ارتباط تغییرات مساحت برخی از دریاچه با داده‌های هواشناسی، متغیرهای هیدرولوژیکی، حجم آب ذخیره شده در مخزن سدها، مساحت زمین‌های کشاورزی و تراز آب‌زیرزمینی مورد واکاوی قرار گرفته است. نتایج نشانگر افزایش میانگین دمای حوضه‌ها به میزان ۰/۴ تا ۰/۵ درجه سانتی گراد در هر دهه است. همچنین در بیشتر حوضه‌ها، مقدار بارش، آورد رودخانه‌ها و سطح آب‌زیرزمینی روندی کاهشی را نشان می‌دهد. به نظر می رسد که تغییرات اقلیمی به تنهایی عامل خشکیدن دریاچه‌ها نبوده بلکه گسترش زمین‌های کشاورزی در بالادست حوضه‌ها همراه با سدسازی نیز نقش پر رنگی در ایجاد این بحران داشته‌اند.

دکتر شایان سیف

ضرورت و فرصتهای حوزه مدیریت کربن در صنایع کشور

چکیده

مقایسه عملکرد ایران با دیگر کشورها در زمینه مقابله با تغییر اقلیم و ایجاد بسترهای کاهش انتشار گازهای گلخانه¬ای نشان می¬دهد که هنوز اقدامات مهم و زیرساختهای اساسی این حوزه به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته و فرصتهای ملی و بین¬المللی در حال تبدیل شدن به چالشهای جدی می¬شوند. مکانیزمهای بازارمحور همچون تجارت انتشار و گواهی¬های سبز و سفید از یک سو و ایجاد بسترهای قانونی برای تدوین ردپای کربن محصولات از سوی دیگر، نیازمند سلسله اقداماتی است که در سطوح مختلف توسط بخشهای دولتی و خصوصی باید انجام گیرد. برخی از این اقدامات در راستای مکانیزمهای بین¬المللی برای کاهش و اعلام انتشار و بهره¬مندی از فرصتهای مالی و فناورانه بوده و برخی دیگر در راستای اهداف ملی انجام می¬شوند.

دکتر سامان جوادی

بررسی و تحلیل اثر خشکسالی بر سفره‌های آب زیرزمینی در ایران

چکیده

آب زیرزمینی همواره یکی از با ارزش‌ترین منابع آبی در هر منطقه به شمار می‌رود و در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان نظیر کشور ایران، اصلی‌ترین منبع جهت تامین نیازهای شرب و کشاورزی محسوب می‌شود. در سالیان اخیر، با افزایش جمعیت و در نتیجه افزایش برداشت از آبخوان‌ها و تغییرات اقلیمی، تراز آب زیرزمینی در بسیاری از آبخوان‌های ایران همواره نزولی بوده و بسیاری از آبخوان‌های کشور در شرایط وخیم قرار دارند و این شرایط در بسیاری از آبخوان‌های کشور ادامه‌دار بوده یا شرایط در حال بدتر شدن است. در همین راستا همواره پایش منظم وضعیت آبخوان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و با اتخاذ تصمیم‌های مدیریتی مناسب می‌توان از آسیب دیدن هرچه بیشتر آبخوان‌ها جلوگیری کرد و همواره خسارت را کاهش داد. هدف این پژوهش تعیین خشکسالی‌های دوره آتی و تعیین تاثیر آن بر آبخوان‌ها می‌باشد. در این پژوهش با استفاده از برونداد مدل‌های CMIP6 در ابتدا متغیرهای اقلیمی نظیر بارندگی و دما برای دوره آتی شبیه‌سازی شده و وضعیت بارندگی در مناطق تا سال 2100 تعیین شده است. در ادامه با استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی، تراز آب زیرزمینی در پیزومترهای منتخب تا سال 2050 پیش‌بینی شده است. با توجه به نتایج این پژوهش، وضعیت آبخوان‌ها تا سال 2050 تعیین شده و میزان افت تراز آب زیرزمینی در هر یک از پیزومترها پیش‌بینی شده است. از این رو با توجه به تغییرات محتمل در آینده‌ای نه چندان دور و به منظور جلوگیری از وخیم‌تر شدن شرایط و افزایش خسارات، باید تصمیمات مدیریتی مناسبیی در هر منطقه اتخاذ شود.

مهدی زارع

تغییرات اقلیمی و اثر بر رخداد زلزله ها در ایران: بررسی موردی دریاچه ارومیه

چکیده

خشکسالی در محدوده دریاچه ارومیه به دلیل عواملی مانند برداشت بیش از حد آب از سفره های زیرزمینی و تغییرات کاربری زمین بوده است. اراضی کشاورزی حوضه دریاچه ارومیه از سال 1366 تا 1392 به میزان 48 درصد افزایش یافته است. این افزایش در دوره 1380 تا 1400 حدود 13 درصد بوده که بر تقاضای آب و بر تخلیه آب های زیرزمینی اثر گذاشته و در نتیجه خشکسالی تشدید شده است. در سال های اخیر بحران محیط زیستی و خشک شدن حدود 85 درصد از آب دریاچه ارومیه، یکی از بزرگترین مخاطرات زمین شناختی در منطقه آذربایجان محسوب می شود. از حدود 25 میلیارد متر مکعب حجم آب در سال 1375 حدود 24 میلیارد متر مکعب تا سال 1401 از بین رفته و خشک شدن دریاچه ارومیه با تخلیه گسترده در سطح پوسته همراه بوده است. بالا آمدن پوسته زمین (Isostatic Rebound) در اثر تخلیه در اثر خشک شدن دریاچه ارومیه نشان داده شده است. سرعت برآمدگی پوسته (بازگشت ایزواستاتیک) بر پایه تخلیه بار در نتیجه خشک شدن دریاچه ارومیه طی 22 سال (از 1375 تا 1396)، تراکم آب شیرین (به دلیل رسوب مواد محلول و نامحلول در آب در کف دریاچه)، و ایزوستازی منطقه ای (ایزواستازی خمشی)، بررسی شده است. تخلیه سطحی دریاچه ارومیه، با بالا آمدن 85 میلی متری برای متعادل کردن بازگشت ایزواستاتیک در 22 سال (0.39 سانتی متر در سال) رخ داده است. اگر تداوم این روند تا 1402 را درنظر بگیریم، میزان بالا آمدن از 1375 تا 1402 به حدود 110 میلیمتر (حدود 11 سانتی متر ) طی 27 سال می رسد